Spektakl Olivera Frljića to efekt międzynarodowej współpracy chorwackiego zespołu Teatru Narodowego w Rijece i słoweńskiego Teatru Mladinsko w Ljubljanie, inspirowany Estetyką Oporu Petera Weissa (przede wszystkim tematami walki człowieka przeciwko uciskowi oraz związku sztuki z polityką). Naše nasilje i vaše nasilje to ciąg performansów zaczynających się od indywidualnej prezentacji bohaterów, których cechą wspólną, oprócz europejskiego pochodzenia, jest bogactwo dziedzictwa historycznego, kulturowego i religijnego.

Głównym, a właściwie jedynym, tematem spektaklu jest przemoc, przedstawiana w optyce polegającej na zamianie ról kata i ofiary. Europa sterroryzowana zamachami w Paryżu, Brukseli, licznymi incydentami w Niemczech, nieufnie patrząca na stojących u jej granic uchodźców z Bliskiego Wschodu, zostaje obsadzona w roli oprawcy – tego, który dysponuje własnym repertuarem metod przemocy. Oskarżeni zostają także wprost sami widzowie.

A przemoc objawia się na różne sposoby. Na przykład w scenie, w której uchodźcy pod europejską granicą wymieniają żarty o samych sobie, które są mocno rasistowskie i szowinistyczne. Całość utrzymana jest w stylistyce plasującej się pomiędzy muppet show a czarnym humorem spod znaku Latającego Cyrku Monthy Pythona. Nawet dowcip staje się nośnikiem przemocy, bo w gruncie rzeczy przemyca utrwalone w świadomości Europejczyków stereotypy i wyobrażenia na temat Innego – barbarzyńcy, który stoi u bram. Strach przed tym, co obce obłaskawia się humorem, który w znaczący sposób przekracza granice i przybiera postać agresji słownej.

W innej odsłonie przemoc nabiera fizycznego charakteru. Uchodźca-muzułmanin w gościnie zostaje zmuszony do picia alkoholu, jedzenia wieprzowiny (odcięta świńska głowa służy w pewnym momencie za maskę i zostaje siłą przytwierdzona do twarzy biesiadnika), a w końcu do obnażenia się. Cała „kolacja” wyprawiona na cześć przybysza w celu manifestacji gościnności zamienia się w torturę. Obrona staje się niemożliwa – przeciwko jednemu „honorowemu” gościowi, zajmującemu poczesne miejsce przy wspólnym stole, całe zgromadzenie gospodarzy.

Kluczową scenę zamyka ściana ułożonych rzędami, jedne na drugich, baryłek na ropę naftową. W pewnym momencie część z nich zostaje wypchnięta, a te, które zostają, tworzą znak krzyża. Szkielet konstrukcji przypomina druciane ogrodzenie obozów koncentracyjnych. Z krzyża schodzi aktor w koronie cierniowej i odgrywa gwałt na muzułmance – dziewczynie w hidżabie. Pozostali, uwięzieni za drutami, obserwują zdarzenie. Figura Chrystusa, który sam siebie składa w ofierze, tutaj zamienia się w oprawcę. Przemoc zostaje zwielokrotniona – ofiara reprezentuje inną religię i płeć.

W Naše nasilje i vaše nasilje radykalnie zmienia się perspektywa, cywilizacja europejska zostaje obsadzona w roli kata, kolonizatora, tego, który w imię tolerancji w rzeczywistości przycina Innego pod swoje normy kulturowe i cywilizacyjne. Odpowiedzią na tę przemoc jest  przemoc. Spektakl Frljića to wyjątkowo radykalna i mocna, także w wyborze środków, artystyczna wypowiedź, która wytrąca ze strefy komfortu.

Cecylia Pierzchała, Teatralia Trójmiasto

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer  179/2016

15. Festiwal Prapremier, Bydgoszcz, 24.09-1.10.2016

HAU Hebbel am Ufer w Berlinie, Koprodukcja Wiener Festwochen, Slovensko mladinsko gledališče, Ljubljana, Kunstfest Weimar, Zürcher Theaterspektakel i Hrvatsko narodno kazalište Ivana pl. Zajca, Rijeka

Naše nasilje i vaše nasilje

reżyseria: Oliver Frljić

tekst oparty na powieści Estetyka oporu Petera Weissa
adaptacja tekstu: Oliver Frljić, Marin Blažević
dramaturgia: Marin Blažević
kostiumy: Sandra Dekanić
światło: Dalibor Fugošić
występują: Barbara Babačić, Dasa Doberšek, Uroš Kaurin, Dean Krivačić, Jerko Marčić, Nika Miskovic, Dragica Potočnjak, Matej Recer, Blaž Sef

premiera: 29 maja 2016