Najsłynniejszy balet Piotra Czajkowskiego Jezioro Łabędzie od niedawna wystawiany jest w Teatrze Wielkim Operze Narodowej w reżyserii Krzysztofa Pastora. Dyrektor Polskiego Baletu Narodowego wspólnie z librecistą Pawłem Chynowskim dokonał reinterpretacji tego dzieła i stworzył niesamowite widowisko oparte na prawdziwej historii ostatniego cara Rosji.

Akcja dramatu rozgrywa się na dworze carskim w czasach Aleksandra III, ojca głównego bohatera – Mikołaja II. Balet opowiada o miłości następcy tronu do księżniczki Alix i konflikcie carewicza z ojcem. Istotną rolę odgrywa także romans Mikołaja z polską tancerką Matyldą Krzesińską. W akcję zostały wplecione również najsłynniejsze sceny z klasycznej choreografii Lwa Iwanowa i Mariusa Petipy jak na przykład pas de quatre małych łabędzi, dzięki czemu dzieło nie traci swojej magii i tajemniczości.

Zmiana miejsca akcji i skonkretyzowanie głównych postaci znacząco modyfikuje wymowę całości. Czarny Łabędź w klasycznej wersji ukazany jest jako narzędzie zła, mające omamić księcia i zniszczyć jego uczucie, u Pastora staje zaś się tragiczną postacią – beznadziejnie zakochaną w Mikołaju II kochanką carewicza, której miłość jest nieodwzajemniona. Zły czarownik w interpretacji polskiego choreografa jest surowym ojcem, który ma inną niż carewicz wizję szczęścia syna i interesu narodowego. Wymowna symbolika carska w Polsce na pewno wywołuje u odbiorców także skojarzenia z polityką zaborcy. Kontrowersje wzbudza natomiast wątek bliskich relacji księcia i jego adiutanta. Pastor w ten sposób chciał być może podkreślić ludzką twarz przyszłego cara, który jest zażyle zaprzyjaźniony z podwładnymi lub rozbudować role męskie, które w klasycznej wersji są mocno ograniczone.

Inscenizacja charakteryzuje się niewyobrażalnym rozmachem pod wieloma względami, począwszy od ogromnej ilości tancerzy, poprzez scenografię – w niczym nie ustępującą prawdziwemu pałacowi w Petersburgu, a skończywszy na bogato zdobionych i bardzo różnorodnych kostiumach. Trzeba przyznać, że całość robi oszałamiające wrażenie i naprawdę można się poczuć jak na carskim dworze.

Nie sposób nie wspomnieć o doskonałym kunszcie tancerzy Polskiego Baletu Narodowego. Szczególnie zasługują na uznanie Maksim Woitul w roli adiutanta księcia i Yuka Ebihara jako Matylda Krzesińska oraz Odetta/Alix, chociaż także zespół jako całość jest niemalże doskonały w scenach zbiorowych. Trzeba również podkreślić, że męska część tancerzy  świetnie wypadła dzięki możliwości pokazania swoich umiejętności w tak zwanych tańcach narodowych.

Jezioro Łabędzie niewątpliwie może wywrzeć wielkie wrażenie na widzach przede wszystkim jako niesamowite widowisko. Przeniesienie akcji do Rosji też ma  istotne znaczenie, ponieważ znakomicie współgra z rosyjską duszą  muzyki Czajkowskiego. W moim odczuciu ta reinterpretacja klasycznego baletu subtelnie porusza problemy, z którymi współczesny widz bardziej się utożsamia, a jednocześnie nie przenosi akcji do naszych czasów, co jest bardzo istotne dla wielbicieli oryginału. Sceny zachowane z choreografii Iwanowa i Petipy mają na celu usatysfakcjonować widza, który pragnie zobaczyć najsłynniejsze fragmenty legendarnego baletu, ale niestety zaburza to spójność fabuły. Całość jest wręcz piorunująca i mogłaby poruszyć nawet widzów niezainteresowanych tańcem baletowym.

Katarzyna Wardzyńska, Teatralia Warszawa

Internetowy Magazyn „Teatralia”, numer 2011/2017

Teatr Wielki Opera Narodowa

Piotr Czajkowski / Krzysztof Pastor, Lew Iwanow

Jezioro Łabędzie

Balet w trzech aktach z prologiem i epilogiem

choreografia: Krzysztof Pastor (z wyłączeniem sekwencji tradycyjnych), Simonetta Lysy (sekwencje tradycyjne)

nowe libretto: Paweł Chynowski

redakcja muzyczna: Piotr Czajkowski, Alexei Baklan

dyrygent: Alexei Baklan

scenografia i kostiumy: Luisa Spinatelli

światła: Steen Bjarke

obsada: Dawid Trzensimiech/ Vladimir Yaroshenko (Carewicz Niki), Yuka Ebihara/ Chinara Alizade (Odetta / Alix), Yuka Ebihara/ May Kageyama (Matylda Krzesińska), Maksim Woitiul / Patryk Walczak (Huzar Wołkow), Yurika Kitano / Aneta Zbrzeźniak/ Bianca Teixeira (Olga Prieobrażeńska), Carlos Martín Pérez / Robert Bondara (Car Aleksander), Dominika Krzysztoforska / Anna Lorenc / Marta Fiedler (Caryca Maria), Carlos Martín Pérez / Wojciech Ślęzak (Krzesiński)

Katarzyna Wardzyńska – studentka MISHu na UW, recenzentka w magazynie „Teatralia”, przyjaciółka Polskiego Baletu Narodowego.